شمارش معکوس آغاز مذاکرات وین| شانس توافق و احیای برجام چقدر است؟
با از سرگیری مذاکرات هسته‌ای میان ایران و نمایندگان قدرت‌های جهانی پس از وقفه‌ای طولانی‌مدت و رویداد‌های پس از انتخابات ایران، انتظارات از مذاکرات پیش رو اندک است.
به گزارش آفتابنیوز؛ تیم‌های مذاکره‌کننده هسته‌ای اعضای برجام و آمریکا وارد وین شده‌اند. گرچه برخی رایزنی‌ها در وین در جریان است اما این مذاکرات از فردا به صورت رسمی آغاز خواهد شد. در این بین رسانه‌ها و تحلیلگران به گمانه‌زنی درباره شانس موفقیت این مذاکرات و احیای برجام پرداخته‌اند. نکته مشترک اکثر این گزارش و تحلیل‌ها مبتنی بر ناامیدی از احیای برجام است. تهران خواستار لغو تحریم‌هاست با این وجود، بایدن هنوز آماده پرداخت چنین پیش‌پرداختی نیست. شکست مذاکرات منجر به سطح خطرناکی از تنش بین ایران و امریکا خواهد شد.
امکان احیا و نجات برجام
شبکه خبری "دویچه وله" آلمان در گزارشی پیرامون امکان احیا و نجات برجام با ناامیدی می‌نویسد: "شرایط مساعد نیست. سفر اخیر "رافائل گروسی" مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران موفقیت‌آمیز نبوده است. او به رفتار نامناسب با بازرسان آژانس در ایران و اذیت شدن آنان اشاره کرده است. غنی سازی ایران نیز به طور مداوم ادامه یافته است.
"یونس زنگی آبادی" معاون اجرایی اندیشکده کانادایی "موسسه صلح و دیپلماسی" معتقد است گام‌های اخیر ایران در گسترش برنامه هسته‌ای و مشکل در همکاری با آژانس بخشی از یک استراتژی دوگانه است.
او می‌گوید: "این اقدام از سویی واکنشی به اقدامات خرابکارانه اسرائیل علیه تاسیسات هسته‌ای ایران در ماه ژوئن است. از سوی دیگر، ایران قصد دارد با این رویکرد اهرم فشار بیشتری پای میز مذاکره کسب کند. تهران می‌خواهد نشان دهد اقدامات خرابکارانه علیه تاسیسات هسته‌ای آن کشور نه تنها باعث عقب‌انداختن برنامه هسته‌ای نمی‌شود بلکه هزینه‌ها و تلاش‌های کشور‌های خارجی برای دستیابی به شفافیت در مورد برنامه هسته‌ای ایران را افزایش می‌دهد".
"دویچه وله" در ادامه اشاره می‌کند به نظر می‌رسد "توافق موقت" راهی برای خروج از بن‌بست فعلی است. تهران خواستار لغو تحریم‌هاست با این وجود، بایدن هنوز آماده پرداخت چنین پیش‌پرداختی نیست. بایدن می‌داند در صورت لغو تحریم‌های ضدایرانی از سوی جمهوری‌خواهان در کنگره امریکا با موضع‌گیری شدید مواجه خواهد شد.
"زنگی آبادی" می‌گوید احیای برجام در فضای سیاسی فعلی بسیار بعید به نظر می‌رسد. او تنش‌زدایی تدریجی و توافق موقت را راه حل خروج از بحران فعلی می‌داند. تنها راه‌حل مناسب رفع مهم‌ترین نگرانی‌های دو طرف در کوتاه‌مدت و کسب زمان بیش‌تر برای مذاکره در مورد نسخه‌ای پایدارتر و بلند مدت‌تر از برجام است.
او معتقد است رفع دارایی‌های بلوکه شده ایران و کاهش برخی تحریم‌های وضع شده علیه ایران توسط بایدن می‌تواند در کوتاه‌مدت به توافق موقت و در بلندمدت به توافق جامع‌تری منجر شود.
رایزنی اسرائیل و آمریکا
در همین حال، روزنامه اسرائیلی "معاریو" به نقل از منبعی نزدیک به دولت بایدن خبر داده که دولت بنت نخست وزیر اسرائیل پیش از آغاز مذاکرات ایران و قدرت‌های جهانی با مقام‌های امریکایی درباره پرونده هسته‌ای ایران گفتگو می‌کند.
مذاکرات هسته‌ای احتمالا شکست خواهد خورد؟
همچنین "شهیر شهید ثالث" در مقاله‌ای در "میدل ایست آی" تحت عنوان "چرا مذاکرات هسته‌ای احتمالا شکست خواهد خورد"؟ با دیدی ناامیدانه نسبت به چشم‌انداز مذاکرات پیش رو می‌نویسد: "دولت اصولگرا در تهران و دولت بایدن کیلومتر‌ها از هم فاصله دارند؛ شکست مذاکرات منجر به سطح خطرناکی از تنش بین ایران و امریکا خواهد شد. اصولگرایان برای جلوگیری از ضربه شدید به اعتماد و اعتبارشان نزد پایگاه اجتماعی محافظه‌کاران‌شان، نشان داده‌اند که بازگشت به برجام را رد می‌کنند و مواجهه با تحریم‌های بیش‌تر را نمی‌پذیرند. در امریکا، دولت بایدن در نظرسنجی‌ها در وضعیت خوبی قرار ندارد. تسلیم شدن در برابر شروط دولت ایران در رابطه با لغو تحریم‌های غیرمرتبط با موضوع هسته‌ای می‌تواند بایدن و دموکرات را در معرض خطر برچسب سازشکار بودن در امریکا قرار دهد. همچنین، تیم بایدن نمی‌تواند تضمین کند که دولت بعدی امریکا دیگر هرگز از توافق خارج نخواهد شد. این بار احتمال شکست مذاکرات نسبتا زیاد است و می‌تواند به سطح خطرناکی از تشدید درگیری میان دو کشور و احتمالا حتی بروز یک جنگ منجر شود".
شکاف‌های رو به افزایش/ فرصت بازگشت به برجام تنها تا پایان سال آینده میلادی خواهد بود
نشریه "پولیتیکو" نیز ضمن ابراز ناامیدی نسبت به چشم‌انداز مذاکرات هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی مدعی شده: "ایران خواسته‌های غیر‌واقع‌بینانه را مطرح می‌کند. اسرائیل بار دیگر تهدید بمباران تاسیسات هسته‌ای را تکرار کرده و امریکایی‌ها هشدار می‌دهند حاضر هستند به طور کامل از فرایند مذاکرات کناره‌گیری کنند. با از سرگیری مذاکرات بر سر بازگشت به برجام در روز دوشنبه پس از وقفه‌ای پنج ماهه، در وین حال و هوای مذاکرات اگر چه کاملا تیره و تار نیست با این حال، بر شدت لفاظی‌ها افزوده شده و لحن آن تندتر شده است. به نظر می‌رسد واشنگتن و تهران هر دو مخاطرات شکست مذاکرات و بدتر شدن شرایط را پذیرفته‌اند. در این میان کشور‌های اروپایی و دیگر کشور‌هایی که از آخرین فرصت‌ها برای دیپلماسی حمایت می‌کنند نیز از وضعیت فعلی ناخرسند هستند. به یک معنا دنیا پیش‌تر در شرایط فعلی قرار داشته است، پیش از حصول برجام و در سال ۲۰۱۵ میلادی. در آن زمان نیز اسرائیل حاشیه‌ساز بود و از لزوم کاربرد قوه قهریه برای نابودی برنامه هسته‌ای ایران سخن می‌گفت. اکنون، اما مخاطرات بیش‌تر شده است. برنامه هسته‌ای ایران پیشرفته‌تر شده و مقامات ایران نسبت به مزایای کاهش احتمالی تحریم‌ها خوش‌بین نیستند.
"هنری روم" تحلیلگر مسائل ایران در گروه مشاوره "اوراسیا" می‌گوید: "چشم‌انداز نسبتا تیره و تاری وجود دارد. انتظارات برای هر پیشرفتی در مذاکرات بسیار اندک است".
"پولیتیکو" در ادامه می‌افزاید:"بعید به نظر می‌رسد هرگونه توافقی از سوی بایدن در کنگره با استقبال گسترده مواجه شود. حتی برخی از نمایندگان دموکرات در کنگره نیز در مورد تعامل با ایران تردید دارند. همچنین، بایدن نمی‌تواند خواسته ایران برای ارائه تضمین به منظور خارج نشدن امریکا از توافق هسته‌ای مشابه دوره ترامپ در زمان ریاست جمهوری اشخاص بعدی را تضمین کند.
یک دیپلمات غربی آشنا به مذاکرات هسته‌ای می‌گوید: "محاسبات اقتصادی در حال حاضر نقش مهمی ایفا نمی‌کنند. ایران درصدد به تصویر کشیدن قدرت خود است". مقام‌های فعلی و سابق امریکایی می‌گویند مذاکره‌کنندگان امریکایی نسبت به موفقیت کوتاه‌مدت بدبین هستند. با این وجود، آنان می‌خواهند تمام تلاش خود را برای تعامل دیپلماتیک با تهران انجام دهند. آنان می‌خواهند به شرکای‌شان و نه به ایران نشان دهند حسن نیت دارند. بعید است که حتی در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات درباره عدم امکان بازگشت به برجام بایدن ادامه گفتگو‌های دیپلماتیک را از روی میز حذف کند. این گزینه در صورتی که امریکا تحریم‌ها را نیز تشدید کند و یا اقدامات خرابکارانه در تاسیسات هسته‌ای ایران انجام دهد و یا به اسرائیل اجازه این اقدامات را دهد احتمالا باقی خواهد ماند".
"پولیتیکو" می‌افزاید:"مقامات ایران احتمالا بر این باور هستند که دنبال کردن فعالیت‌های هسته‌ای به آنان اهرم فشار بیشتری پای میز مذاکره می‌دهد. این موضوع برای آنان مهم‌تر از موافقت با یک توافق موقت با مزایای اقتصادی حداقلی است. همچنین، چین علیرغم تحریم‌های امریکا مقادیر قابل توجهی نفت از ایران خریداری می‌کند. علاوه‌بر این شکاف‌های میان حزبی در داخل امریکا سبب میشود تا کار برای مذاکره‌کنندگان امریکایی سخت‌تر شود. بایدن نمی‌خواهد به عنوان فردی در امریکا به نظر برسد که در حال امتیاز دادن به ایران است".
یک مقام آگاه امریکایی می‌گوید: "ترجیح امریکا بازگشت به برجام است. با این وجود، ممکن است توافق موقت به عنوان یک گزینه از سوی طرف ثالثی مطرح شود، اما در اولویت امریکا نیست".
یکی از مقام‌های سابق وزارت خارجه امریکا که در امور خاورمیانه فعال بوده می‌گوید تیم بایدن در حال کار روی گزینه "ب" در صورت شکست مذاکرات برای بازگشت به برجام است.
او می‌گوید به نظر می‌رسد افزایش فشار دیپلماتیک و تحریم‌ها مولفه‌های اصلی گزینه "ب" باشند.
عید به نظر می‌رسد امریکا بتواند چین و روسیه را برای افزایش فشار بر تهران متقاعد کند. با این وجود مذاکرات اخیر "مالی" نماینده بایدن در امور ایران نشان می‌دهد دولت بایدن در حال گذر از مذاکرات هسته‌ای فعلی و به دنبال اجرای گزینه "ب" است. تحلیلگران می‌گویند احتمالا اقدامات تهاجمی سایبری برای آسیب زدن به برنامه هسته‌ای ایران در دستور کار امریکا و اسرائیل خواهد بود".
انتظارات اندک از مذاکرات
در همین حال خبرگزاری "رویترز" نیز در گزارشی با اشاره به این که به نظر می‌رسد انتظارات درباره مذاکرات هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی اندک باشد می‌نویسد: "دو دیپلمات اروپایی می‌گویند ایران صرفا برای انباشت مواد هسته‌ای تلاش می‌کند و در حال بازی با زمان و خرید وقت است". این دیپلمات‌ها هشدار می‌دهند اگر ایران به طرح خواسته‌های حداکثری خود ادامه دهد و با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری نکند آنان گزینه‌های دیگر را "سریعا" بررسی خواهند کرد.
یک دیپلمات اروپایی می‌گوید: "اگر ایران بخواهد باز هم بر روی لغو تمام تحریم‌ها در مذاکرات دوشنبه تاکید کند من راه‌حلی برای رفع مسائل از طریق مذاکره نمی‌بینم".
در صورت شکست مذاکرات این احتمال وجود دارد که امریکا و متحدان اش خواستار برگزاری نشست اضطراری شورای حکام برای مقابله با ایران شوند. همچنین، آنان تلاش می‌کنند روسیه که بر ایران نفوذ سیاسی دارد و چین که فضای تنفس اقتصادی را با خرید نفت از ایران فراهم می‌کند را در کنار خود نگه دارند، زیرا در ابتدا به دنبال گزینه‌های دیپلماتیک جایگزین هستند.
"هنری روم" تحلیلگر معتقد است ایران ممکن است گمان کند پیشرفت هسته‌ای بدون محدودیت و تولید سانتریفیوژ‌های بدون نظارت فشار بیشتری بر غرب وارد می‌کند تا سریعا در مذاکرات امتیاز دهد، اما احتمالا این اقدامات نتیجه معکوس خواهد داشت. روند تحولات نشان می‌دهد تیم تازه ایران علاقه‌ای به حل و فصل مسئله هسته‌ای ندارد و در سال آینده به سوی رویکردی قهرآمیزتر حرکت خواهد کرد.
توجه مذاکره کنندگان به تیک تاک عقربه‌های ساعت
شبکه خبری "سی ان ان" نیز در گزارشی درباره چشم انداز پیش روی مذاکرات هسته‌ای می‌نویسد: "همه طرفین شرکت کننده در مذاکرات هسته‌ای حواس شان به تیک تاک عقربه‌های ساعت است.
منابع آگاه به "سی ان ان" می‌گویند هنوز زمان برای دستیابی به توافق وجود دارد، اما احتمالا تا انتهای سال آینده میلادی به پایان خواهد رسید. آنان می‌گویند فعلا گزینه "ب" سخت و شدیدی علیه ایران وجود ندارد. منتقدان توافق هسته‌ای می‌گویند دولت بایدن اهرم‌های فشار خود علیه ایران را از بین برده است.
"مارک دوبوویتز" مدیر بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها با اشاره به احتمال حمله اسرائیل به تاسیاست هسته‌ای ایران، می‌گوید: سیاست بایدن در قبال ایران در حال شکست است.
از بهارش پیداست